Govorili smo već o aminokiselinama i njihovom značaju . Pored njih za pravilan rast i razviće biljaka neophodne su i huminske i fulvinske kiseline, koje nisu ništa manje značajne za biljni svet.
Huminske i fulvinske kiseline se nalaze u humusu, njegov su sastavni deo i veoma povoljno i stimulativno deluju na biljke. Za početak, kratak osvrt na samu definiciju humusa.
Humus je plodno zemlište koje se nalazi na površini zemljine kore, male debljine, obično nekoliko decimetara. Sastoji se od mešavine organskih i mineralnih materija sa prisustvom bakterija. U procesu raspadanja izumrlih biljnih i životinjskih ostataka stvara se veoma bitna organska materija humus (lat. humus-zemlja crnica) koja je najznačajnija za plodnost tla. Sadržaj humusa u tlu opada dubinom, te se i njegova plodnost smanjuje idući u dubinu zemljišta.Za nastanak humusa potrebno je od nekoliko stotina godina do jednog milenijuma, jer je proces humifikacije u prirodi veoma spor. Humusa na celoj planeti u proseku ima oko 5% i različitih je osobina.
Organska materija koju dodajemo zemlji u obliku organskog đubriva reaguje sa jedinjenjima koji se u tlu već nalaze. Pri toj reakciji nastaju humusne materije – veliki molekuli organske materije sa specifičnim osobinama. Smesa koja se sastoji od 80-90% humusne materije i 10-15% manjih nusproizvoda nastalih razgradnjom organskih materije naziva se humus.
Humus veže delove gline i praha u veće strukturne agregate pri čemu se poboljšava vodno-vazdušni kapacitet glinastog zemljišta. Humus može vezati 5-10 puta više vode nego minerali gline i na taj način povećati kapacitet upijanja zemljišta. Ta je osobina humusa važna kod svih vrsta zemljišta, a posebno peskovitom .
Humusne materije imaju veliku sposobnost vezivanja hranjivih materije u obliku koji je pristupačan biljkama.
U hemijskom se smislu humusne materije mogu podeliti na tri grupe organskih materija: huminske kiseline, fulvinske kiseline i humin.
Mnogi nusproizvodi razgradnje kao što su auksini, vitamini, niskomolekularne kiseline, nastale raspadom organskih materije (npr. jantarna kiselina), aminokiseline mikrobnog porekla, takođe, fiziološki utiču na rast biljaka. Te su materije stimulatori rasta i razvoja, a pored toga su i izvor kiseonika za biljke. Brojni su eksperimenti dokazali da fulvinske i neke huminske kiseline pozitivno utiču na rast biljaka i razvoj mikroorganizama, a igraju i veoma važnu ulogu pri preuzimanju gvožđa i drugih mikroelemenata iz tla.
Biostimulatori (poboljšivači rasta)
Biljni biostimulatori su razne materije prirodnog porekla koji se koriste u poljoprivredi za poboljšanje rasta biljaka. Deluju tako da podstiču prirodne procese u biljci koji pospešuju unos hranljivih materija, efikasnost hranljiva, toleranciju na abiotski stres i poboljšavaju kvalitet useva.
Biostimulatori nemaju direktan uticaj na biljne štetočine i patogene, tako da se ne ubrajaju u pesticide. Biljke tretirane biostimulatorima nisu manje napadnute štetočinamai manje izložene nepovoljnim uslovima od netretiranih biljaka, već je uticaj štetočina i patogena na tretirane biljke manji zbog boljeg usvajanja hranljiva, translokacije hranljiva i njihove upotrebe, te bržeg oporavka od povreda izazvanih eventualnim abiotskim stresovima (Calvo , 2014).
Biostimulatori koji se koriste u poljoprivredi se dele na: inokulante mikroorganizama , huminske kiseline, fulvinske kiseline, proteinske hidrolizate i aminokiseline, ekstrakte morskih trava.
Humusne materije su materije koje nastaju fizičkom, hemijskom i biološkom humifikacija biomolekula. Približno 80% ukupnog sadržaja ugljenika (C) i 60% ugljenika (C) rastvorenog u vodi je sastavni deo humusne materije. Humusne materije imaju važnu ulogu u održavanju plodnosti tla, te samim time utiču na proizvodnju i uzgoj biljaka.
Prema Pena-Mendez i sar. (2005) humusne materije se dele u tri grupe: huminska kiselina, fulvinska kiselina i humin. Huminske i fulvinske kiseline predstavljaju humusne materije koje su rastvorljive, dok je humin nerastvorna humusna materija, tj smatra se da je humin so huminskih kiselina.
Hemijska strukturahumusnih materija je vrlo kompleksna i zavisi od njihovog porekla. Glavni elementi koji sačinjavaju huminsku i fulvinsku kiselinu, bez obzira na poreklo, su ugljenik 52-60 %, vodonik 3-4 %, kiseonik 32-38%, azot 4-5 % i sumpor 0,4-0,6 %.
Huminske kiseline poboljšavaju plodnost zemljišta, stimulišu porast biljaka i otpornost na bolesti. Sadrže oko 56% ugljenika (C) i tamno –smeđe do crne su boje
Fulvinska kiselina sadrži manje ugljenika (C ) oko 34% i smeđe do crvenkaste je boje . Sadrži više funkcionalnih grupa kiselina, posebno -COOH. Ukupna kiselost fulvinske kiseline (900-1400 mmol / 100 g) je mnogo veća od ukupne kiselosti huminske kiseline (400-870 mmol / 100 g) (Pena-Mendez i sar., 2005).
U odnosu na huminsku kiselinu, fulvinska kiselina omogućava lakši prenos hraniva kroz membrane korena biljke, duže ostaje u zasoljenim zemljištima, i podnosi širi raspon pH zemljišta. Zato se i smatra da fulvinske kiseline utiču na koren a huminske kiseline na stablo i nadzemne delove biljaka.
Zbog svoje molekularne strukture, humusne materije pružaju brojne pogodnosti kod uzgoja biljaka. Smatra se da humusne materije igraju ključnu ulogu u odnosu tla i biljke na način da omogućavaju prenos hranljivih materija, razmenu ugljenika i kiseonika između biljke i zemljišta, pospešuju zadržavanje vode, sprečavajući evaporaciju vode iz zemljišta, i utiču na razvoj mikroorganizama u zemljištu.
Danas se u poljoprivredi upotrebljavaju razni derivati huminske kiseline kao i humusne materije uopšteno. Koriste se za poboljšanje rasta biljaka i otpornost na abiotski stres, odnosno, povećanje prinosa gajenih kultura.
Sprovedena su istraživanja u kojima je dokazan pozitivan efekat huminske kiseline na prinos i kvalitet useva u zaštićenim prostorima i na otvorenom. Prema Befrozfar i sar. (2013) prinos krastavaca je povećan uz folijarno korišćenje huminske kiseline, dok je kod bosiljka povećan prinos ulja po hektaru uz korišćenje humusne kiseline fertirigacijom. Prema Karakurt i sur. (2009), aplikacijom humusne kiseline kod organski uzgojene paprike povećan je ukupni prinos, rani prinos, prosečna težina plodova, količina rastvorljivih šećera, redukcioni šećeri i sadržaj hlorofila b. Upotrebom fulvinske kiseline u uzgoju krastavaca povećan je broj cvetova po biljci (Rauthan i Schnitzer , 1981), kao i prinos kukuruza u uslovima suše.
U FITOFERT paleti đubriva, pored biostimulativnih (Humiflex, Humistart,Humisuper Plus) nalaze se i HUMI – FULVI PROIZVODI:
FITOFERT FULVIMAX 80 je preparat u obliku vodorastvornog praha sa visokim sadržajem fulvinskih kiselina.Primenjuje se pre svega u ranim fazama korenovog sistema i svojim delovanjem utiče na pojačanu mobilizaciju i usvajanje fosfora.Primenjuje se fertigaciono 3-5 kg/ ha ili folijarno 0,1-0,2%.
FITOFERT HUMIFLEX 24 je koncentrovanija formulacija FITOFERT HUMIFLEX-a.Koristi se posle faze ukorenjavanja fertigaciono 10-20 l/ ha ili folijarno 0,1-0,2 %.
FITOFERT HUMIMAX 80 je formulisan u obliku vodorastvornog praha sa visokom koncentracijom huminskih kiselina .Koristi se nakon faze ukorenjavanja, tokom vegetacije fertigaciono 3-10 kg / ha ili folijarno 0,05-0,1 %.
Master ing. Poljoprivrede Bojana Stanković
Stručna služba za ishranu bilja kompanije Agromarket
